Prawda

„Taką bowiem prawdę, która nie przeciwstawia się niczyjej korzyści ani przyjemności, mile przejmują wszyscy ludzie.” Zdaniem tym zamyka Thomas Hobbes swojego monumentalnego „Lewiatana”, wielkie dzieło poświęcone szeroko rozumianemu zagadnieniu państwa.

Czy prawda powinna być bezsporna i akceptowana przez wszystkich, których dotyczy? Ta frapująca definicja może znaczyć, że prawda z jaką przychodzimy do innych nie może być tylko „naszą” prawdą, czyli prawdą tylko dla nas w jakiś sposób korzystną. Prawda, którą komuś oferujemy musi odpowiadać jego potrzebom. Może być, co prawda tak, że ktoś nie wie jeszcze, że takiej prawdy potrzebuje. Może być tak, że nie widzi korzyści w wyzwaniach, które musi podjąć aby zdobyć prawdę, która na niego czeka na końcu drogi, jaką musi przejść aby do niej dotrzeć. Może też być tak, że naszą prawdę musimy dostosować do prawdy innych aby była dla nich możliwa do przyjęcia. Możemy też innych przekonać do naszej prawdy ale będzie to skuteczne tylko wtedy, gdy dostrzegą w niej jakieś swoje „korzyści i przyjemności”. Immanuel Kant, wielki osiemnastowieczny filozof, w swoim sporze z pruską cenzurą zastosował bardzo przemyślana taktykę, przy pomocy której uniknął „zderzenia” z prawdą, która była dla niego nie do przyjęcia. Obiecał bowiem królowi pruskiemu, że nie będzie zabierał głosu w kwestiach religijnych, wiedząc że król, będąc słabego zdrowia, niedługo umrze i tym samym Kant zostanie z przysięgi „zwolniony”. Zdaniem Kanta, z jednej strony zakaz, którym go objęto, był niesłuszny, ale z drugiej nakaz króla był legalny, więc należało znaleźć rozwiązanie pośrednie.

Przypadek Kanta prowadzi do wniosku, że „negocjowalność” prawdy, jeśli tak to możemy nazwać, wynika z niedoskonałości sfery relacji międzyludzkich, w ramach której próbuje się pogodzić, często sprzeczne, i w istocie niemożliwe do pogodzenia, interesy różnych osób. Ponieważ nie mamy rozwiązania satysfakcjonującego wszystkich, musimy godzić się na formy pośrednie. A przede wszystkim musimy pamiętać, że nasza prawda niekoniecznie musi być atrakcyjna dla innych.

Przewiń do góry